Người Thả Diều

Nhiều năm trước, khi đang học lớp 7 ở trường THPT Nguyễn Trãi, Phan Rang, Ninh Thuận, mình thường xuyên viết bài cho Teen World News (một trang tin điện tử được cái bạn teens trên toàn thế giới đóng góp và đón đọc). Sau này do nhiều lý do khác nhau mà mình không theo dõi TWN nữa. Một vài năm sau đó (khi đang học IB năm đầu tiên ở Costa Rica), trong một buổi chiều thảo luận với một nhóm bạn đa quốc gia về giáo dục và toàn cầu hóa, mình chợt nhớ đến trang tin ngày xưa… nhưng khi thử tìm lại thì TWN đã không còn tồn tại nữa.

Cuộc thảo luận với các bạn ở UWCCR và những ký ức về TWN trở thành động lực để mình thử làm một điều gì đó. Những ngày kế tiếp, mình soạn một lá thư dài bày tỏ mong muốn xây dựng lại TWN, tìm lại trong các email cũ những cập nhật hàng tuần từ trang tin và gửi lá thư đó đến các bạn ngày xưa cũng thường xuyên đọc và viết bài như mình. Bằng cách này, một nhóm gồm khoảng mười người từ 6,7 quốc gia khác nhau được thành lập. Mình cũng gửi một lá thư cá nhân khác đến cô Catherine – một cô giáo ở một trường THCS ở Pháp, cũng là người xây dựng và biên tập của TWN ngày xưa. Do lý do cá nhân, cô Catherine không thể tiếp tục duy trì trang tin, nhưng cô thật sự ủng hộ và bày tỏ mong muốn giúp đỡ bọn mình. Cô giao cho mình email account của TWN ngày xưa, cùng với thông tin liên lạc của tất cả cộng tác viên.

Đến đây, có lẽ nhiều bạn đang nghĩ: mình có thể đoán được phần cuối. Cá nhân mình cũng muốn cười thật tươi và nói “đúng rồi,” nhưng rất tiếc đây không phải là một câu chuyện với kết thúc tốt đẹp. Trên thực tế, dần dần mỗi người trong nhóm lại bị  cuốn theo những bận rộn của riêng mình và không thể dành nhiều thời gian cho TWN.

Hôm nay, mình kể lại câu chuyện này với nhiều mục đích.

Đầu tiên, Người Thả Diều (NTD) không phải là dự án xây dựng một tờ báo/ trang tin điện tử đầu tiên của mình. Mình đã học được nhiều điều từ những ngày với TWN, và một trong những điều đó là: khác với TWN ngày trước, NTD cần nhân lực, và – ít nhất là phần ý tưởng – cần được gây dựng và duy trì. Ngày trước, vào thời điểm của dự án TWN, trên thế giới đã có nhiều nguồn thông tin cập nhật nhanh bằng tiếng Anh mà bất kỳ ai – bao gồm giới trẻ – cũng có thể dễ dàng tìm đọc. Có nhiều báo với op-eds, và tạp chí dành riêng cho tuổi teen dễ dàng được tìm thấy chỉ bằng một lần Google Search. Có nhiều diễn đàn và newsletters tiếng Anh về các vấn đề văn hóa, xã hội và nhiều cộng đồng với sự tham gia của các bạn trẻ từ rất nhiều quốc gia trên thế giới. Cố gắng để gây dựng lại một truyền thống đã có nhiều ảnh hưởng tốt như TWN ngày xưa -  dù là một ý tưởng tốt – trở thành một việc đã “lỗi thời.”

Nhưng NTD – mặc dù có mục đích và hướng đi tương tự – phục vụ cho một đối tượng khác, với nền văn hóa và ngôn ngữ khác, trong một xã hội khác. Những tài liệu và trang web bằng tiếng Anh làm cho TWN trở nên dư thừa trước đó không thể kết nối được với phần lớn giới trẻ Việt Nam. Sự phụ thuộc vào internet của những trang tin đó trở thành một rào cản đối với các bạn trẻ trong nhóm hơn 70% dân số đang sinh sống ở nông thôn. Quan trọng hơn hết, trong khi hiện nay ở Việt Nam rất nhiều các báo và tạp chí “dành riêng cho teen” ủng hộ chủ nghĩa tiêu dùng và khuyến khích lối sống và những giá trị vật chất, các phương tiện thông tin với  cách nhìn và những giá trị khác không hề được phát triển hoặc biết đến rộng rãi. Vì thế ba người bọn mình – Mai, Nam và Thư – quyết định theo đuổi dự án NTD và cố gắng lấp đầy khoảng trống này.

Sau quyết định theo đuổi là quyết định “làm thế nào là tốt nhất.” Với cách mà bọn mình thực hiện, có nhiều sự ủng hộ, cũng có nhiều sự chê trách. Đúng như Akari nói, “Talawas có một đội ngũ tương đối với người sáng lập uy tín” và “Bauxitevn chẳng quảng cáo PR gì mà vẫn được cả chục triệu lượng truy cập.” Vậy thì tại sao nhóm NTD lại quyết định đi con đường mà nhóm đang đi?

Trước hết, có thể Akari đã đúng khi nói rằng “đội ngũ tương đối” và “người sáng lập uy tín” là yếu tố thành công của Talawas và chính sách “không quảng cáo PR” là đúng trong trường hợp của Bauxitevn, điều đó không có nghĩa đó là cách làm duy nhất dẫn đến thành công. Sau nữa, cấu trúc và điều kiện của NTD hoàn toàn khác với những báo/ trang tin đó. NTD không có được một “đội ngũ tương đối” để bắt đầu như Talawas, vì thế việc quảng cáo và huy động nhân lực là cần thiết. Vậy thì tại sao NTD không âm thầm tuyển một đội ngũ hùng hậu từ bạn bè và người quen trước khi công bố dự án một cách rộng rãi?

Có nhiều lý do cho việc này. Lý do đầu tiên là cả ba người bọn mình đều không tin vào việc “âm thầm tuyển một đội ngũ hùng hậu.” Bọn mình biết rằng có rất nhiều bạn trẻ tài năng và tâm huyết mà bọn mình không biết đến, và các bạn ấy có thể đóng góp nhiều ý tưởng và cái nhìn mới cho dự án. Dĩ nhiên đi kèm với cơ hội cũng là những rủi ro, và vì thế để hạn chế những rủi ro này, bọn mình đã quyết định tuyển người bằng application mà các bạn đã thấy – không phải để gây khó khăn cho các bạn, mà để thật sự tìm được những người có tâm huyết với dự án mà bọn mình có thể tin tưởng để làm việc cùng.

Lý do tiếp theo là: bọn mình tin vào tính mở của dự án. Ngay sau khi Nam viết một note trên facebook bày tỏ kế hoạch ban đầu của bọn mình, một anh (thuộc lớp “đàn anh” của bọn mình) nhanh chóng liên lạc với nhóm về kể về một dự án (không hoàn thành) rất giống với dự án của bọn mình của các anh chị các lớp trước và chia sẽ những kinh nghiệm và thông tin mà trước đây các anh chị đã thu thập được. Rất nhiều các bạn đang làm các dự án khác có liên quan cũng liên lạc với bọn mình với mong muốn cộng tác. Điều mình muốn nói đến là: trước đây, dự án của các anh chị hoàn toàn khép kín và “âm thầm” – và vì thế khi dự án dừng lại và không thành công, hoàn toàn không ai khác biết đến. Giả sử bọn mình cũng tiến hành dự án NTD một cách âm thầm như thế, cách anh chị đã sẽ không biết về bọn mình để liên lạc, và các nhóm khác cũng thế – và khi các nhóm phát triển một cách riêng lẽ và không chia sẽ thông tin với nhau, sẽ khó có nhóm nào thật sự thành công.

Ngoài ra, chính bởi vì NTD không có một đội ngũ lớn hay người sáng lập uy tín mà bọn mình cảm thấy rất tự tin khi tiến hành dự án. Nói một cách thật dễ hiểu, mặc dù có lẽ hơn quá, là bọn mình “không có gì để mất.” Không ai trong ba người bọn mình có cái uy tín lớn để gìn giữ, hay một tập đoàn lớn với nguy cơ bị ảnh hưởng tiêu cực từ kết quả của dự án. Nếu thất bại, bọn mình sẽ có nhiều kinh nghiệm và không mất gì đáng kể. Khác với các tổ chức tên tuổi lớn khác, nếu thất bại, bọn mình có thể bắt đầu một dự án khác, và một dự án khác… bất cứ lúc nào.

Và lý do lớn cuối cùng là bọn mình muốn áp dụng tiêu chí của NTD ngay từ những bước đầu: truyền ý tưởng, tâm huyết và cảm hứng. Thật ra, việc công bố dự án và timeline tạo nên rất nhiều áp lực cho các thành viên của nhóm. Một mặt, nó giúp bọn mình quyết tâm hơn với dự án; nhưng mặt khác, nếu dự án không thành công sẽ có rất nhiều chỉ trích vì “bao sự rầm rộ đó không mang lại điều gì đáng kể.” Nhưng bọn mình, những người đang làm dự án NTD, lại không nghĩ rằng thất bại sẽ “không mang lại điều gì đáng kể.” Mặc dù Teen World News trong câu chuyện đầu không còn tồn tại, lý tưởng của TWN vẫn được giữ gìn và trở thành động lực để mình mong muốn gây dựng lại một trang tin như TWN ngày xưa. Giả sử ngày xưa các anh chị công bố dự án mà các anh chị đang làm, biết đâu ai đấy sẽ đọc được và nhặt được cái tâm huyết và cảm hứng ấy để tiến hành một dự án tương tự trước bọn mình từ rất lâu – biết đâu bây giờ đã trở thành một tờ báo thật sự? Và bọn mình bây giờ, gỉả sử không thành công, thì nguồn cảm hứng vẫn còn đó, tâm huyết vẫn còn đó, kinh nghiệm và tài liệu góp nhặt được vẫn còn đó và các bạn trẻ sau này sẽ dễ dàng tìm thấy dự án và đi tiếp con đường của bọn mình. Đối với nhóm NTD bây giờ, đấy đã một kết quả gì đấy và phù hợp với lý tưởng của nhóm. Xét cho cùng, mục đích của bọn mình là các bạn trẻ VN sẽ có được một tờ báo như NTD để đọc – chứ không phải là chính bọn mình tạo ra một tờ báo như NTD cho các bạn trẻ VN.

Mình viết bài viết dài này với mong muốn làm rõ suy nghĩ của nhóm. Cám ơn các bạn đã đọc.

Mình chưa bao giờ nghĩ đến chuyện mình sẽ làm một tờ báo cả. Mặc dù mình vẫn viết nhiều cho bản thân mình, nhưng chưa bao giờ mình thấy tự tin về khả năng viết của mình. Cát Thư là người đầu tiên có ý tưởng làm một tờ báo. Đây không phải là 1 ý tưởng cực kì sáng tạo từ một khối óc tuyệt vời, mà là kết quả của nhiều trải nghiệm, kết hợp với 1 mong muốn làm được một điều gì đó có ích. Cát Thư đã được tiếp xúc nhiều với những bạn trẻ ham học ở Phan Rang, quê bạn ấy, và những bạn khác ở Costa Rica. Mình có thể đóan rằng bạn ấy đã nhìn thấy 2 điều: những sự khó khăn của các bạn nhỏ kia, và những khả năng mà chúng ta có thể làm được, nếu có sự tổ chức và ý chí.

Đã từng có một thời gian mình rất ngại tham gia vào các dự án tình nguyện. Một là vì mình cảm thấy các dự án đấy không đạt được điều gì to tát. Mình cũng tự thấy mình không đủ khả năng để có thể tổ chức một dự án riêng ( tổ chức + dự án đều là 2 từ rất to tát). Nhưng theo thời gian, mình đã hiểu là phải xông pha vào để có thể có những kinh nghiệm ấy. Trong lớp debate, khi thấy mình chưa đứng lên debate bao giờ, một bạn đã nói: “How can you learn if you don’t do it?” Đơn giản vậy thôi. Và dự án Những người thả diều này là một cơ hội học tập và đóng góp tuyệt vời. Mình đựơc làm việc và học hỏi nhiều từ 2 bạn rất có kinh nghiệm, và điều này càng làm mình cảm thấy tự tin hơn, muốn học hỏi hơn.

Mình có nhiều điều muốn nói với mọi người, nhưng tất cả những suy nghĩ đều rất rời rã. Mình chỉ muốn làm cách nào để có thể thể hiện được cảm xúc và những trải nghiệm của mình một cách chân thực và có ích nhất. Mình rất muốn nói về cuộc sống của những du học sinh Việt Nam ở các trường Harvard, Cambridge, và những trường ở Hàn Quốc như KAIST, vì mình đã có rất nhiều người bạn tốt ở những nơi này. Mình sẽ không đủ kiến thức để viết 1 bài paper thật sự chính xác, không thể phản đối được, mà có lẽ sẽ viết về một số giai thoại, câu chuyện mình đã nghe được. Chắc nó sẽ không đủ để các bạn có thể hiểu được hòan tòan về cuộc sống nơi đó, nhưng cũng đủ để đồng ý với mình rằng: mặc dù ở những nơi đó các bạn học sinh được trao những cơ hội tốt nhất, việc nắm bắt cơ hội, thức ngày đêm để đạt được kết quả cao nhất vẫn là tùy ở mỗi người.